Zawód księgowego wymaga ciągłego doskonalenia się i analizowania bieżących przepisów. Analizując poniżej omówioną liczbę oraz wysokość możliwych kar z UoR, KKS czy KSH, a także odpowiedzialność za podejmowane działania, bez wątpienia można określić ten zawód mianem profesji podwyższonego ryzyka.
Zawód księgowego wymaga dużej odpowiedzialności oraz precyzji, a także skrupulatności i systematyczności. Niestety zmienność prawa gospodarczego czy podatkowego W Polsce w ostatniej dekadzie nie ułatwia pracy księgowym (sprawdź 10 edycję Barometru Prawa 2024 autorstwa Grant Thornton). Osoby odpowiedzialne za firmową księgowość muszą śledzić wszelkie zmiany w regulacjach, zasadach i terminach, ponieważ w przeciwnym razie naraziłyby się na różnego rodzaju sankcje (mniej lub bardziej dotkliwe). Tymczasem rodzajów wykroczeń jest bardzo wiele – chcąc dowiedzieć się więcej o karach za nieprzestrzeganie przepisów związanych z rachunkowością, należy zajrzeć do ustawy o rachunkowości (UoR), Kodeksu karnego skarbowego (KKS) oraz Kodeksu spółek handlowych (KSH).
Sprawdź też >> Kto odpowiada za prowadzenie ksiąg rachunkowych? <<
Sankcje dotyczące rachunkowości z UoR
W ustawie o rachunkowości kluczowe są trzy artykuły: 77, 78 i 79. Przyjrzyjmy się im dokładniej.
Art. 77. Odpowiedzialność za naruszenie obowiązków w zakresie prowadzenia ksiąg rachunkowych i sporządzania sprawozdań finansowych
Kto wbrew przepisom ustawy dopuszcza do:
1) nieprowadzenia ksiąg rachunkowych, prowadzenia ich wbrew przepisom ustawy lub podawania w tych księgach nierzetelnych danych,
2) niesporządzenia sprawozdania finansowego, skonsolidowanego sprawozdania finansowego, sprawozdania z działalności, sprawozdania z działalności grupy kapitałowej, sprawozdania z płatności na rzecz administracji publicznej, skonsolidowanego sprawozdania z płatności na rzecz administracji publicznej, sporządzenia ich niezgodnie z przepisami ustawy lub zawarcia w tych sprawozdaniach nierzetelnych danych
– podlega grzywnie lub karze pozbawienia wolności do lat 2, albo obu tym karom łącznie.
Jak widać powyżej, grzywna lub kara pozbawienia wolności do dwóch lat grozi za nieprowadzenie ksiąg rachunkowych, prowadzenie ich niezgodnie z przepisami lub za wykazywanie w księgach danych niezgodnych z prawdą. Podobnie sytuacja wygląda z przygotowaniem sprawozdania finansowego. Taka sama kara grozi za nieprzygotowanie sprawozdania, przygotowanie go niezgodnie z przepisami lub za zawarcie w nim nieprawdziwych danych.
Z kolei według art. 78 ust. 1 ustawy o rachunkowości biegły rewident, który sporządza niezgodną ze stanem faktycznym opinię o sprawozdaniu finansowym i stanowiących podstawę jego sporządzenia księgach rachunkowych jednostki lub sytuacji finansowo-majątkowej tej jednostki, podlega grzywnie lub karze pozbawienia wolności do lat 2 albo obu tym karom łącznie. Jeżeli sprawca czynu określonego w art. 78 ust. 1 ustawy o rachunkowości działa nieumyślnie, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.
Zgodnie z art. 78 UoR biegły rewident również ponosi wysoką odpowiedzialność za wydanie opinii o sprawozdaniu finansowym jednostki. Ryzyko grzywny lub kary dla biegłego rewidenta pojawia się w sytuacji, kiedy opinia o sprawozdaniu finansowym przedsiębiorstwa jest daleka od stanu faktycznego.
Najszerszy katalog możliwych wykroczeń zawiera art. 79 UoR. Kara grzywny lub pozbawienia wolności grozi za:
- nieprzekazanie sprawozdania finansowego do badania przez biegłego rewidenta (o ile taki obowiązek dotyczy jednostki);
- utrudnianie pracy biegłemu rewidentowi w postaci nieudzielania mu prawdziwych informacji lub uniemożliwianie mu wykonywania właściwie swoich obowiązków;
- niezłożenie sprawozdania finansowego do ogłoszenia oraz niezłożenie go we właściwym rejestrze sądowym;
- prowadzenie ksiąg rachunkowych niezgodnie z prawem;
- brak wykupionej polisy ubezpieczeniowej;
- nagłe, bezpodstawne rozwiązanie umowy z firmą audytową bez poinformowania o tym Polskiej Agencji Nadzoru Audytowego lub Komisji Nadzoru Finansowego (w niektórych przypadkach);
- zawarcie umowy na badanie sprawozdania finansowego na okres krótszy, niż dwa lata.
Art. 79. Odpowiedzialność za naruszenie innych przepisów ustawy
Kto wbrew przepisom ustawy:
1) nie poddaje sprawozdania finansowego badaniu przez biegłego rewidenta,
2) nie udziela lub udziela niezgodnych ze stanem faktycznym informacji, wyjaśnień, oświadczeń biegłemu rewidentowi albo nie dopuszcza go do pełnienia obowiązków,
3) nie składa sprawozdania finansowego do ogłoszenia,
4) nie składa sprawozdania finansowego, skonsolidowanego sprawozdania finansowego, sprawozdania z działalności, sprawozdania z działalności grupy kapitałowej, sprawozdania z płatności na rzecz administracji publicznej, skonsolidowanego sprawozdania z płatności na rzecz administracji publicznej we właściwym rejestrze sądowym,
4a) nie zamieszcza na stronie internetowej jednostki dokumentów, o których mowa w art. 49b ust. 9, art. 55 ust. 2c oraz art. 69 ust. 5,
5) nie udostępnia sprawozdania finansowego i innych dokumentów, o których mowa w art. 68,
6) prowadzi działalność gospodarczą w zakresie usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych bez spełnienia warunków, o których mowa w art. 76a ust. 3,
7) prowadzi działalność gospodarczą w zakresie usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych bez spełnienia obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia, o którym mowa w art. 76h ust. 1,
8) rozwiązuje umowę o badanie sprawozdania finansowego, bez uzasadnionej podstawy, lub nie informuje Polskiej Agencji Nadzoru Audytowego, a w odpowiednich przypadkach – Komisji Nadzoru Finansowego, o rozwiązaniu tej umowy,
9) zawiera z firmą audytorską umowę o badanie ustawowe w rozumieniu art. 2 pkt 1 ustawy o biegłych rewidentach, na okres krótszy niż dwa lata,
10) stosuje klauzule umowne, o których mowa w art. 66 ust. 5a
– podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.
Sankcje dotyczące rachunkowości z Kodeksu spółek handlowych
Poza UoR, kwestię niedopełniania odpowiednich terminów, zatajania informacji lub wykazywania informacji niezgodnych z prawdą, reguluje Kodeks spółek handlowych, który zawiera art. 587 pt. „Odpowiedzialność za niedopełnienie obowiązków informacyjnych”. Brzmi on następująco:
1. Kto, wbrew obowiązkom wynikającym z art. 219 obowiązki rady nadzorczej spółki z o.o. § 4 i 41, art. 30071uprawnienie rady nadzorczej prostej spółki akcyjnej do badania dokumentów spółki i żądania informacji o spółce § 1–2, art. 30076kompetencje dyrektorów prostej spółki akcyjnej § 5 albo art. 382 zadania rady nadzorczej spółki akcyjnej § 4 i 5, nie przekazuje informacji, dokumentów, sprawozdań lub wyjaśnień w terminie lub przekazuje je niezgodne ze stanem faktycznym, lub zataja dane wpływające w istotny sposób na treść tych informacji, dokumentów, sprawozdań lub wyjaśnień
– podlega grzywnie nie niższej niż 20 000 złotych i nie wyższej niż 50 000 złotych albo karze ograniczenia wolności.
§ 2. Jeżeli sprawca działa nieumyślnie
– podlega grzywnie nie niższej niż 6000 złotych i nie wyższej niż 20 000 złotych.
Przepis ten dotyczy tytułu III i IV Kodeksu spółek handlowych. Tytuł III odnosi się do spółek kapitałowych, a tytuł IV nawiązuje do łączenia się, podziału lub przekształcania się spółek prawa handlowego.
Sankcje dotyczące rachunkowości z Kodeksu karnego skarbowego
Bardzo ważnym źródłem informacji jest również Kodeks karny skarbowy (KKS), a w kontekście rachunkowości – zwłaszcza art. 60 KKS, który brzmi następująco:
Art. 60. Brak księgi
1. Kto wbrew obowiązkowi nie prowadzi księgi, podlega karze grzywny do 240 stawek dziennych.
2. Kto wbrew obowiązkowi nie przechowuje księgi w miejscu wykonywania działalności lub w miejscu wskazanym przez podatnika jako jego siedziba, przedstawicielstwo lub oddział, a jeżeli prowadzenie księgi zostało zlecone biuru rachunkowemu lub innemu uprawnionemu podmiotowi – w miejscu określonym w umowie z biurem rachunkowym lub w miejscu wskazanym przez kierownika jednostki, podlega karze grzywny do 240 stawek dziennych.
3. Karze określonej w § 2 podlega także ten podatnik lub płatnik, który nie zawiadamia w terminie właściwego organu o prowadzeniu księgi przez doradcę podatkowego, lub inny podmiot upoważniony do prowadzenia ksiąg w jego imieniu i na jego rzecz.
4. W wypadku mniejszej wagi, sprawca czynu zabronionego określonego w § 1-3 podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe.
Kodeks karny skarbowy porusza tutaj dodatkowo kwestię przechowywania ksiąg oraz istotność zawiadomienia właściwego organu o prowadzeniu ksiąg przez inny upoważniony do tego podmiot. Księgi powinny być przechowywane w miejscu wykonywania działalności gospodarczej, we wskazanej siedzibie firmy, w biurze rachunkowym, w którym prowadzone są księgi lub w innym miejscu wskazanym przez kierownika jednostki.
Kodeks karny skarbowy wskazuje karę grzywny w ilości 240 stawek dziennych. (UWAGA! Stawki dzienne często ulegają zmianie.)
Ile wynoszą kary i grzywny w 2024 roku?
Stawki kar i grzywien mają tendencję wzrostową. W 2024 roku ich wysokość znów wzrosła, wskutek podwyższenia wynagrodzenia minimalnego oraz wzrostu minimalnej stawki godzinowej. Warto mieć na uwadze, że przestępstwo i wykroczenie skarbowe, to nie to samo.
Kara za przestępstwo skarbowe jest wyznaczana w stawkach dziennych. W bieżącym roku została ona określona w granicach 141,40 zł – 56 560 zł. Najniższa możliwa kara, to 10 stawek dziennych, a więc w przeliczeniu trzeba się liczyć z karą wymierzoną przez sąd o wartości minimum 1 414 zł.
Z kolei kara za wykroczenie skarbowe jest obliczana kwotowo. W 2024 roku grzywny za wykroczenie skarbowe mieszczą się w przedziale: 424 zł – 84 840 zł.
Zawód księgowego wymaga ciągłego doskonalenia się i analizowania bieżących przepisów. Analizując wyżej omówioną liczbę oraz wysokość możliwych kar, a także odpowiedzialność za podejmowane działania, bez wątpienia można określić ten zawód mianem profesji podwyższonego ryzyka.
Potrzebujesz wsparcia w zakresie finansowo-księgowym? Sprawdź >> outsourcing finansowo-księgowy Grant Thornton <<
