Rząd planuje zmniejszenie obciążeń formalnych w procesie zamówień publicznych, dzięki wdrożeniu certyfikacji dla wykonawców – jakie zmiany nastąpią od lipca 2025 roku?
Rządowe Centrum Legislacji ogłosiło 16 kwietnia 2024 roku projekt ustawy o certyfikacji wykonawców zamówień publicznych. Do tej pory wykonawca, aby potwierdzić spełnienie szeregu wymagań przed udziałem w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego, musiał złożyć wszelkie dowody dokumentowe, które potwierdziłyby ten fakt. Ta blokada formalna była często barierą w dostępie do rynku zamówień publicznych, szczególnie dla małych oraz średnich przedsiębiorstw. Odpowiedzią na ten problem ma się stać wdrożenie certyfikacji zamówień publicznych, które przewidziane jest w dyrektywach unijnych. Inicjatywa ta jest odpowiedzią na prowadzoną politykę zakupową państwa oraz wsparcie rozwoju potencjału MŚP poprzez zmniejszenie obciążeń formalnych w procesie zamówień publicznych. Możliwość uzyskania certyfikatu przewidziana jest, zgodnie z ustawą, od lipca 2025 roku.
Czym jest certyfikacja wykonawców zamówień publicznych i jakie będą rodzaje certyfikatów?
Certyfikacja wykonawców zamówień publicznych jest procesem potwierdzającym, że wykonawca ubiegający się o udzielenie zamówienia publicznego posiada zdolności do jego należytego wykonania lub też stwierdza brak istnienia podstaw do wykluczenia wykonawcy z postępowania o udzielenie zamówienia.
Przystąpienie do procesu certyfikacji ma być dla wykonawcy możliwością, a nie obowiązkiem. To wykonawca zdecyduje, czy chce skorzystać z tradycyjnej formy składania dokumentów formalnych, czy też z procesu certyfikacji.
Zgodnie z projektem ustawy wykonawca będzie mógł uzyskać dwa rodzaje certyfikatów, które potwierdzą:
- brak istnienia podstaw wykluczenia z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego – Certyfikat niepodlegania wykluczeniu (będzie dotyczył m.in. takich przesłanek, jak niekaralność czy brak zaległości podatkowych);
- zdolność wykonawcy do należytego wykonania zamówienia publicznego – Certyfikat zdolności wykonawcy (będzie potwierdzał m.in. wykształcenie, kwalifikacje zawodowe, doświadczenie czy potencjał techniczny wykonawcy).
Na jak długo będą udzielane certyfikaty i kiedy stracą ważność?
Zgodnie z projektem ustawy, certyfikat ma być wydawany na okres od 1 roku do 3 lat. Certyfikat będzie mógł utracić ważność w dwóch przypadkach:
- po upływie okresu, na jaki został wydany lub
- przed upływem okresu ważności certyfikatu w wyniku stwierdzenia przez podmiot certyfikujący, że wykonawca przestał spełniać warunki udzielania Certyfikacji niepodlegania wykluczeniu lub Certyfikacji zdolności wykonawcy i nie została dokonana żadna aktualizacja w tym zakresie.
Jakie będą zasady udzielania certyfikacji?
Tok procesu certyfikacji rozpocznie się wraz ze złożeniem wniosku przez wykonawcę o wydanie certyfikatu do podmiotu certyfikującego. Następnym etapem będzie zawarcie umowy ws. certyfikacji między wspomnianymi podmiotami. Certyfikat, na wniosek wykonawcy, będzie wydawany przez wyspecjalizowane podmioty certyfikujące, a akredytacji będzie udzielać Polskie Centrum Akredytacji (PCA). Będą to podmioty, które należą do jednostek sektora finansów publicznych lub są państwową jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej lub jednoosobową spółką Skarbu Państwa.
Szczególne wymogi będą dotyczyły podmiotów udzielających certyfikatów niepodlegania wykluczeniu – te jednostki dodatkowo będą musiały udzielić rękojmi należytego sprawowania swojej funkcji, a także zawrzeć porozumienie z ministrem właściwym do spraw gospodarki.
Podmioty certyfikujące mają otrzymać niezbędne narzędzia, które umożliwią im samodzielną weryfikację wykonawców pod względem braku podstaw do ich wykluczenia oraz spełnienia zdolności do wykonania zamówienia publicznego. Procedura certyfikacji powinna zakończyć się w terminie nie dłuższym niż 30 dni od dnia zawarcia wspomnianej umowy.
Jakie korzyści zapewni certyfikacja obu stronom zamówień publicznych?
Wprowadzenie procesu certyfikacji ma znacznie uprościć procedurę postępowania o udzielenie zamówienia publicznego. Największą zaletą dla wykonawców ma być ograniczenie formalności związanych ze złożeniem niezbędnej dokumentacji oraz redukcja liczby dodatkowych wyjaśnień z tym związanych. Sam proces weryfikacji wykonawców stanie się w większym stopniu przejrzysty oraz profesjonalny, ponieważ akredytacją zajmą się wyspecjalizowane, niezależne podmioty. Dodatkową korzyścią ma być też obniżenie kosztów udziału w postępowaniu, związanych z uzyskaniem niezbędnej dokumentacji. Wykonawca uzyskanym certyfikatem będzie mógł się posłużyć zarówno w Polsce, jak i w postępowaniach o udzielenie zamówień na terenie całej UE. Raz uzyskany certyfikat będzie ważny w określonym przedziale czasowym w każdym tego typu postępowaniu.
Certyfikacja uprości znacznie sam proces również po stronie zamawiających, przyspieszając między innymi weryfikację wykonawców. Zamawiający będą mogli bazować na merytorycznej decyzji jednostki certyfikującej, co pozwoli na większe skupienie uwagi na kwestiach merytorycznych przedstawionej oferty. Certyfikacja ma na celu również ograniczenie ryzyka związanego z błędną weryfikacją wykonawców, a co za tym idzie – zmniejszyć liczbę odwołań do Krajowej Izby Odwoławczej.
Baza Danych o Certyfikatach Wykonawców Zamówień Publicznych
Minister właściwy do spraw gospodarki będzie prowadził bazę udzielonych wykonawcom certyfikatów, tj. Bazę Danych o Certyfikatach Wykonawców Zamówień Publicznych, która ma na celu zapewnienie powszechnej dostępności do informacji o certyfikacji udzielonej danemu wykonawcy zamówień publicznych. Baza będzie gromadzić informacje na temat podmiotów certyfikujących oraz certyfikatów, które zostały już udzielone, ale również o wykonawcach, którzy o taki certyfikat się ubiegają. Każdy certyfikat będzie nieodpłatnie dostępny do pobrania w formie elektronicznej.
Potrzebujesz wsparcia w zakresie finansowo-księgowym? Sprawdź >> outsourcing finansowo-księgowy Grant Thornton <<
