Gwałtowne zjawiska atmosferyczne – takie jak wielka powódź trwająca obecnie w Polsce, ale także nierzetelni kontrahenci czy likwidacja nieprzydatnych już gospodarczo środków trwałych – to zdarzenia skutkujące zwykle stratami ekonomicznymi po stronie przedsiębiorców. Czy można wyjść obronną ręką z takich sytuacji? Co mówią przepisy? Na co mogą obecnie w Polsce liczyć przedsiębiorcy?
Podatnicy prowadzący działalność gospodarczą każdego dnia muszą stawiać czoła wielu wyzwaniom, do których od kilku dni dołączyła ogromna powódź, z którą mierzą się mieszkańcy południowo-zachodniej Polski. Wspomniane na wstępie trudności i zjawiska zmuszają ich do zmagania się ze stratami ekonomicznymi, które zwykle skutkują uszczupleniem firmowego majątku. Niestety poniesienie straty ekonomicznej nie zawsze uprawnia do obciążenia jej wartością firmowych kosztów podatkowych. Wszystko zależy od rodzaju straty, czynników ją wywołujących oraz odpowiedniego udokumentowania. Poniżej kluczowe informacje.
Straty ekonomiczne spowodowane zjawiskami atmosferycznymi
W efekcie różnych zjawisk pogodowych, takich jak np. gwałtowne powodzie, z którymi obecnie mierzy się Polska i część Europy, coraz częściej dochodzi do naturalnych katastrof, których skutki dotykają także przedsiębiorców. Co do zasady starty powstałe w takich warunkach stanowią koszty podatkowe, ponieważ podatnik nie jest w stanie ich przewidzieć. W tym przypadku podatnik musi jednak udowodnić, że strata nie jest efektem jego zaniedbań lub zaniechań i że zabezpieczył on w odpowiedni sposób majątek firmowy przed zniszczeniem. Musi także odpowiednio powstałe straty udokumentować (wystarczającym dokumentem powinno być zaświadczenie czy protokół od służb mundurowych, np. policji, straży pożarnej czy wojska).
W odniesieniu do strat powstałych w efekcie zjawisk atmosferycznych w środkach trwałych oraz wartościach niematerialnych i prawnych nie podlegają one ujęciu w kosztach podatkowych w części pokrytej sumą odpisów amortyzacyjnych, o których mowa w art. 22h ust. 1 pkt 1 ustawy o pdof i art. 16h ust. 1 ustawy o pdop (art. 23 ust. 1 pkt 5 ustawy o pdof i art. 16 ust. 1 pkt 5 ustawy o pdop). Oznacza to w praktyce, że odpisy amortyzacyjne od środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych, które uległy stracie ekonomicznej nie stanowią kosztu. Podatnik może zaliczyć do kosztów tylko część nieobjętą odpisem amortyzacyjnym.
Na jakie wsparcie mogą liczyć obecnie przedsiębiorcy poszkodowani wskutek powodzi?
Przedsiębiorcy, którzy ucierpieli wskutek przelewającej się przez południową i zachodnią część Polski powódź, mogą nie tylko rozliczyć straty w kosztach podatkowych, ale także wnioskować o odroczenie terminu płatności podatku lub rozłożenie go na raty. Mogą także ubiegać się o rozłożenie na raty zaległych zobowiązań podatkowych z odsetkami lub odsetek od nieuregulowanych w terminie zaliczek na podatek, a także o umorzenie w całości lub części zaległości podatkowych, odsetek za zwłokę lub opłaty prolongacyjnej. Przedsiębiorcy mają także możliwość wnioskowania o umorzenie składek ZUS oraz skorzystania z zerowego VAT-u na darowizny.
Starty ekonomiczne związane z nierzetelnością kontrahentów
Niestety nie tylko gwałtowne zjawiska pogodowe są zmartwieniem przedsiębiorców. W przypadku, gdy kontrahent wpłaci zaliczkę na poczet dostawy towaru albo wykonania usługi przed rozpoczęciem realizacji zamówienia, a dostawca towaru/usługodawca nie wywiąże się z umowy i nie zwróci wpłaconej zaliczki, także można mówić o stracie ekonomicznej. Zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 54 ustawy o pdof oraz art. 16 ust. 1 pkt 56 ustawy o pdop, ustawodawca wyłączył z kategorii finansowych kosztów podatkowych wspomnianą utraconą zaliczkę. Z ustawy wynika, że nie uważa się za koszty uzyskania przychodów strat (kosztów) powstałych w wyniku utraty dokonanych przedpłat (zaliczek, zadatków), w związku z niewykonaniem umowy. Natomiast zgodnie z wieloma interpretacjami fiskus pozwala na ujmowanie w kosztach firmowych straty powstałej na skutek wyłudzenia środków pieniężnych w zamian za pozorowaną dostawę towaru lub wykonanie usługi.
Kolejnym przykładem straty ekonomicznej w działalności gospodarczej jest udzielona, ale niezwrócona kontrahencka pożyczka. Zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 27 ustawy o pdof kosztów uzyskania przychodów nie stanowią udzielone pożyczki, w tym pożyczki utracone.
Straty ekonomiczne powstałe w wyniku likwidacji nie w pełni umorzonych środków trwałych
Zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 6 ustawy o pdof i art. 16 ust. 1 pkt 6 ustawy o pdop, straty powstałe w wyniku likwidacji nie w pełni umorzonych środków trwałych, które utraciły przydatność gospodarczą na skutek zmiany rodzaju działalności, co do zasady zostały wyłączone z kosztów podatkowych. W sytuacji, gdy podatnik ma do czynienia z innymi warunkami, w których nastąpiła utrata przydatności, m.in. inwestycją w obcym środku trwałym, to ma prawo do rozliczenia straty związanej z likwidacją środka trwałego w kosztach firmowych.
