Wiele niespodziewanych wydarzeń lub zmian warunków używania aktywów może spowodować, iż kontrolowany przez przedsiębiorstwo składnik majątku nie przyniesie prognozowanych wcześniej korzyści ekonomicznych.
Jako, że sprawozdanie finansowe, a zwłaszcza bilans, powinno odzwierciedlać potencjał ekonomiczny podmiotu, wartość aktywów, w stosunku do których nastąpiła utrata wartości, musi zostać skorygowana. Przesłanki, które sygnalizują ewentualną utratę wartości składników majątku, można podzielić na zewnętrzne (pochodzące spoza przedsiębiorstwa) oraz wewnętrzne (wywodzące się z jednostki).
Przesłankami pochodzącymi z zewnątrz przedsiębiorstwa mogą być:
- Okoliczności, które wskazują, że przedsiębiorstwo może nie uzyskać należnych jej środków pieniężnych, innych aktywów finansowych, dóbr lub świadczeń. Przyczyny takiego stanu rzeczy można upatrywać między innymi
w bankructwie odbiorcy, toczącym się procesie sądowym dotyczącym spornych należności lub próbie podważenia umowy przez kontrahenta. Szczególnie prawdopodobna sytuacja w przypadku wykonywania długoterminowej usługi (np. budowlanej). - Wyższa niż wynikająca z normalnego upływu czasu utrata wartości rynkowej poszczególnych składników aktywów. Kierownictwo przedsiębiorstwa powinno szczególną uwagę zwrócić na tę przesłankę w sytuacji, gdy do aktywów kontrolowanych przez jednostkę należą specjalistyczne maszyny i urządzenia, których utrata wartości często jest związana z pojawiającą się nowocześniejszą technologią na rynku.
- Dynamiczna zmiana otoczenia gospodarczego i związany z nią spadek cen sprzedawanych dóbr lub świadczeń. W tej sytuacji uzyskanie planowanych wcześniej korzyści ekonomicznych może okazać się niemożliwe. Nie należy również zapominać o ryzykownych wahaniach stóp procentowych, które są wykorzystywane (jako stopa dyskontowa) do kalkulacji wartości użytkowej poszczególnych składników aktywów.
- Spodziewany wzrost kosztów koniecznych do sfinalizowania sprzedaży produktów, towarów itp. również powinien być brany pod uwagę przy analizowaniu odpisów wartości składników aktywów. W tej sytuacji przyszłe, spodziewane korzyści z transakcji zawieranych przez jednostkę mogą ostatecznie okazać się dużo niższe od planowanych.
- Niekorzystne zmiany wartości na rynku instrumentów finansowych i inwestycji, z których jednostka korzysta. W tym miejscu kierownictwo jednostki powinno uważniej przyjrzeć się ryzyku, jakim obarczone są wdrożone do przedsiębiorstwa instrumenty finansowe i ściśle stosować się do zasady ostrożnej wyceny.
- Zmiany wartości rynkowej udziałów/akcji przedsiębiorstwa, przewyższającej wartość bilansową aktywów netto jednostki.
Wewnętrzny system informacyjny przedsiębiorstw wskazuje na następujące przesłanki utraty wartości:
- Spadek korzyści ekonomicznych wynikających z użycia aktywów. Sytuacja wymaga analizy pod kątem zmian wydajności maszyn i urządzeń. Jej spadek może być wywołany nieunowocześnianą przez kierownictwo technologią lub niewłaściwą jej eksploatacją. Prawdopodobne i powodujące ponadnormatywny spadek wartości aktywów jest również uszkodzenie technologii, z której korzysta przedsiębiorstwo.
- Fizyczne uszkodzenie, zepsucie składników aktywów powoduje utratę ich wartości. W szczególności może dotyczyć towarów w magazynie, których stan powinien być zweryfikowany przy okazji analizowania przesłanek utraty wartości aktywów.
- Obligatoryjne zbadanie stanu należności i ustalenie ich ewentualnych odpisów w przypadku niedotrzymywania przez odbiorców terminów płatności.
- Plany jednostki odnośnie do restrukturyzacji lub zaniechania działalności,
w których wykorzystywane są określone składniki aktywów.
Po urzeczywistnieniu planów mogą one okazać się zupełnie niepotrzebne,
a tym samym niezdolne do generowania jakichkolwiek korzyści ekonomicznych. Zmiany dotyczące sposobu lub zakresu, w którym określone składniki aktywów będą użytkowane nie muszą oznaczać, iż w ogóle nie będą generowały korzyści ekonomicznych, jednak ich rozmiar ulegnie zmianie.
Katalog przesłanek sygnalizujących ewentualną utratę wartości aktywów kontrolowanych przez przedsiębiorstwo jest otwarty i w dużej mierze zależny od specyfiki przedsiębiorstwa oraz jego kierownictwa. Jeżeli zaszły przesłanki wskazujące na to,
że mogła nastąpić utrata wartości któregoś ze składników aktywów, testy na utratę wartości są konieczne, a proces powinien być przeprowadzany nie rzadziej niż na dzień bilansowy. Częstotliwość testów zależy również od sytuacji i rodzaju testowanych aktywów. Różne składniki aktywów mogą być testowane w różnych terminach w ciągu roku, pod warunkiem, że termin testów jest zawsze ten sam w kolejnych okresach.
Aleksandra Klimkiewicz
Grant Thornton
