Przedsiębiorca, który uporczywie nie reguluje zobowiązań podatkowych w terminie, może zostać pociągnięty do odpowiedzialności karnej skarbowej. Co znaczy „uporczywe” według sądów oraz jaka kara grozi przedsiębiorcom za zwłokę i czy mogą jej uniknąć?
Artykuł 57 kodeksu karnego skarbowego reguluje odpowiedzialność karną skarbową podatników za nieterminowe uiszczanie należnych zobowiązań podatkowych. Stanowi jedno z narzędzi dyscyplinowania podatników do rzetelnego rozliczania się z fiskusem. W myśl art. 57 § 1 k.k.s. „Podatnik, który uporczywie nie wpłaca w terminie podatku, podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe. Co ważne, prawo karne skarbowe nie penalizuje samego niezapłacenia podatku w przewidzianym terminie, lecz dopiero jego uporczywe niepłacenie na czas. Kluczowe jest więc ustalenie, co ustawodawca rozumie przez określenie „uporczywe”.
Wykładnia Sądu Najwyższego
Termin „uporczywe” przysparza trudności interpretacyjnych o tyle, że kodeks karny skarbowy nie definiuje co on oznacza. Sądy definiują go zatem odwołując się do orzecznictwa Sądu Najwyższego, który w myśl swojego postanowienia z dnia 27 marca 2003 r. wyjaśnił to określenie następująco: „uporczywe niepłacenie podatku to bądź długotrwałe, niekoniecznie powtarzające się, a więc i jednorazowe, lecz długie, opóźnienie w jego uregulowaniu, bądź też wielokrotne, powtarzające się, niepłacenie podatku w terminie”.
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 3 października 2008 r. doprecyzowuje, że „pojęcie „uporczywie” charakteryzować może zachowanie zarówno ze względu na jego powtarzalność, jak i na trwałość utrzymywanego określonym zachowaniem stanu”.
Przekonaj się co eksperci Grant Thornton mogą zrobić dla Twojej firmy >>
Jak to się ma do art. 57 k.k.s.?
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 listopada 2013 r. objaśnia, że „w języku powszechnym uporczywość oznacza zarówno stan „utrzymujący się długo”, „ciągle trwający”, jak również stan „powracający”, „powtarzający się”. Zatem zgodnie z tą wykładnią:
„na zaistnienie znamienia uporczywego niepłacenia podatku w terminie, będącego warunkiem odpowiedzialności za wykroczenie skarbowe z art. 57 § 1 k.k.s., może wskazywać zarówno cykliczność zachowań podatnika, polegająca na umyślnym niestosowaniu się do wymogu terminowego płacenia podatku, jak i jednorazowe, ale długotrwałe zaniechanie przez niego uregulowania podatku płaconego jednorazowo, mające miejsce już po terminie płatności tego podatku, a więc gdy ma on uregulować go już jako zaległość podatkową, jeżeli zachowanie to wskazuje, że zamiarem podatnika w momencie upływu terminu płatności podatku było uporczywe jego niepłacenie, a więc odsunięcie uregulowania tego podatku na dłuższy okres.” Sąd Najwyższy zauważa przy tym, że „kilkakrotne niedotrzymanie terminu płatności podatku, w razie przedzielenia tych zaniechań okresami płacenia podatku w terminie, (…) może oznaczać brak znamienia uporczywości w zachowaniu podatnika”.
Ile wynosi kara?
Zgodnie z art. 48 § 1 k.k.s. kara grzywny może być wymierzona w granicach od jednej dziesiątej do dwudziestokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia. Zatem skoro w 2019 r. minimalne wynagrodzenie ustalono na poziomie 2250 zł brutto, przedsiębiorcom grozi kara od 225 złotych do 45 000 złotych.
Gdy okoliczności popełnienia wykroczenia nie budzą wątpliwości oraz nie zachodzi potrzeba wymierzenia surowszej kary, organ prowadzący postępowanie karne skarbowe może nałożyć na sprawcę wykroczenia karę grzywny w drodze mandatu karnego. Zgodnie z art. 48 § 2 „Mandatem karnym można nałożyć karę grzywny w granicach nieprzekraczających podwójnej wysokości minimalnego wynagrodzenia”. Kara nałożona w postępowaniu mandatowym wyniesie zatem maksymalnie 4 500 złotych.
Jeśli sprawca wykroczenia skarbowego nie wyraża zgody na przyjęcie mandatu sprawa trafia z reguły do sądu. Zgodnie z art. 57 § 2 k.k.s. Sąd może odstąpić od wymierzenia kary, jeżeli przed wszczęciem postępowania w sprawie o wykroczenie skarbowe określone w § 1 wpłacono w całości należny podatek na rzecz właściwego organu.
Czy sankcji można uniknąć?
Prawo podatkowe daje możliwość odroczenia płatności podatku i rozłożenia jej na raty na wniosek podatnika. W sytuacji gdy podatnik nie ma fizycznie możliwości uregulowania zobowiązania podatkowego w terminie, warto skorzystać z tej opcji, by uchronić się przed ewentualną odpowiedzialnością karną.
