Główny Księgowy to znamienna postać w przedsiębiorstwie, z uwagi, iż ponosi szczególną odpowiedzialność za błędy i uchybienia. Ponosi konsekwencje nie tylko finansowe, ale również cywilne (odpowiedzialność za szkodę), a nawet pracownicze czy też karne. Podobne sankcje dotyczą księgowych prowadzących biura rachunkowe oraz księgowych pracujących na własny rachunek.
Podstawowym obowiązkiem Głównego księgowego jest prowadzenie ksiąg rachunkowych na podstawie dowodów księgowych, w sposób zgodny z ustawą. Księgi rachunkowe muszą być prowadzone rzetelnie, bezbłędnie, sprawdzalnie i na bieżąco. Na podstawie zapisów ksiąg rachunkowych Główny księgowy sporządza sprawozdanie finansowe, sprawozdania statystyczne, deklaracje ubezpieczeń społecznego i zdrowotnego pracowników oraz odpowiednie deklaracje i zeznania podatkowe (m.in. CIT, PIT, VAT). Zakres obowiązków głównego księgowego jest zróżnicowany w zależności od rodzaju branży, wielkości jednostki, struktury organizacyjnej oraz lokalnie przyjętych zwyczajów i procedur. Praca księgowych, podlega również szczególnemu reżimowi prawnemu. Ten reżim to z jednej strony przywileje wynikające z piastowania funkcji kierowniczej, a z drugiej poważna odpowiedzialność prawna księgowego za stan finansów jednostki. Jest to przy tym odpowiedzialność nie tylko finansowa, ale również cywilna (odpowiedzialność za szkodę), a nawet pracownicza czy też karna.
A na kim ciąży odpowiedzialność za sporządzenie sprawozdania finansowego i sprawozdania z działalności zarządu?
W sytuacji, gdy Główny księgowy formalnie przyjmie obowiązki i odpowiedzialność za rachunkowość przedsiębiorstwa, to ponosi tego konsekwencje. W przypadku braku oświadczenia przejęcia odpowiedzialności za rachunkowość spółki podpisanego przez głównego księgowego nie może on ponosić odpowiedzialności karnej za błędy w świetle ustawy o rachunkowości (zarówno w wersji obecnej, jak i obowiązującej w latach wcześniejszych).Główny księgowy może być jednak pociągnięty do odpowiedzialności materialnej za wyrządzone szkody na podstawie innych przepisów, np. kodeksu pracy. Wówczas zakład pracy powinien w odpowiednim czasie wystąpić z roszczeniami oraz ich uzasadnieniem.
Co mówi Ustawa o rachunkowości?
Przepisy ustawy o rachunkowości, zarówno w wersji obecnej, jak i wcześniejszej, potwierdzają, że w razie niepowierzenia obowiązków w zakresie rachunkowości innej osobie odpowiedzialność tę ponosi kierownik jednostki. W obecnie obowiązującej ustawie nawet przekazanie obowiązków w formie pisemnej nie zwalnia kierownika jednostki z odpowiedzialności. Jeśli Główny księgowy jest jednocześnie członkiem zarządu jednostki, to ponosi pełną odpowiedzialność przewidzianą w ustawie, tak jak kierownik jednostki.
Główny Księgowy może zostać ukarany na podstawie:
• przepisów ustawy o rachunkowości – do 2 lat pozbawienia wolności
• przepisów Ordynacji podatkowej – do 2800 zł kary porządkowej
• przepisów kodeksu karnego skarbowego -pozbawienie wolności na czas nie krótszy od roku, grzywna maksymalnie 19 198 080 zł (w 2017 r.)
• kodeksu karnego – 25 lat pozbawienia wolności,
• kodeksu pracy – trzy krotności wynagrodzenia
W przypadku odpowiedzialność wynikająca z przepisów ustawy o rachunkowości, kierownik jednostki może uczynić głównego księgowego współodpowiedzialnym za prowadzenie rachunkowości (pisemnie). Osoba prowadząca rachunkowość (najczęściej główny księgowy, dyrektor finansowy) ponosi odpowiedzialność za nierzetelne prowadzenie ksiąg rachunkowych, nieprowadzenie ksiąg rachunkowych, niesporządzenie sprawozdania finansowego. Osoba taka podlega grzywnie lub karze pozbawienia wolności do lat 2, albo obu tym karom łącznie. Osoba nie wykonująca obowiązków dotyczących sprawozdań finansowych (składanie, publikacja) oraz świadcząca usługi biura rachunkowego bez obowiązkowego OC- podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności. Biegli rewidenci ponoszą odpowiedzialność za niesporządzenie raportu zgodnego ze stanem faktycznym – podlegają grzywnie lub karze pozbawienia wolności do lat 2 albo obu tym karom łącznie.
Jaka odpowiedzialność wynika z Ordynacji Podatkowej?
W kwestii odpowiedzialność wynikająca z Ordynacji podatkowej, zgodnie z art. 262 Ordynacji podatkowej strona (np. podatnik, osoba reprezentująca firmę – np. główny księgowy) w postępowaniu podatkowym, która bez uzasadnionej przyczyny nie stawiła się, odmówiła wyjaśnień (zeznań, opinii) oraz okazania dowodów – może być ukarana kara porządkową 2800 zł.
Przepisy kodeksu karnego skarbowego
Na podstawie przepisów wynikających z kodeksu karnego skarbowego, dyrektor finansowy, główny księgowy, który nie prowadzi ksiąg rachunkowych lub prowadzi je nierzetelnie, wadliwie, nie przechowuje ksiąg we właściwym ( wyznaczonym ) miejscu podlega karze grzywny do 240 stawek dziennych (od 66,66 zł do 6 399 360 zł).Księgowy, który nie wystawia faktur lub wystawia je w sposób wadliwy – podlega karze grzywny do 180 stawek dziennych (od 66,66 zł do 4 799 520 zł). Księgowy, który wystawia faktury w sposób nierzetelny lub się takimi fakturami posługuje, który nie przechowuje wystawionej lub otrzymanej faktury; podmiot który dokona sprzedaży z pominięciem kasy fiskalnej lub nie wyda dokumentu z kasy fiskalnej – podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych (od 66, 66 zł do 19 198 00 zł) albo karze pozbawienia wolności, albo obu tym karom łącznie. Podmiot, który doprowadza do uzyskania nienależnego zwrotu VAT (np. zatajając dane) – podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych (od 66, 66 zł do 19 198 00 zł) albo karze pozbawienia wolności, albo obu tym karom łącznie
Mając na uwadze obecne brzmienie przepisów ustawy o rachunkowości na temat obowiązków i odpowiedzialności w zakresie rachunkowości, możemy stwierdzić, że w interesie zarówno kierownika jednostki, jak i głównego księgowego leży wspólne ustalenie odpowiednich zasad i metod działalności jednostki, bieżącego zarządzania oraz systemu kontroli wewnętrznej, tak aby umożliwiały pracę w zgodzie z przepisami.
Podstawa Prawna art. 4 ust. 1–2, art. 4 ust. 4–5, art. 77 ustawy o rachunkowości (j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694 ze zm.); art. 114–119, art. 291, art. 243 ustawy – Kodeks pracy (Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.).
Anna Gołębiewska
Menedżer
Grant Thornton
W sumie dobrze, że pojawiają się kolejne kary dla księgowych za uchybienia w pracy. Z jednej strony będzie to dodatkowa motywacja dla nich, aby skrupulatnie wykonywali swoja pracę, ale z drugiej nie chodzi o to żeby motywować tylko karami. Księgowy sam z siebie powinien się przykładać do swojej pracy.
Tak – księgowi powinni odpowiadać za SWOJE błędy i niedociągnięcia .
Jednak firma to twór skomplikowany – od całego jej funkcjonowania zleży rezultat pracy głównego księgowego.W księgach będzie dokładne odbicie firmy. Gdy jest ona zarządzana mądrze, gdy przestrzega się zasad i terminów to taka będzie również księgowość. Często jednak przy tych brakach w gospodarowaniu oczekuje się cudów i zamierza się karać tych co są na samym końcu ogniwa.
Jak księgowy nawali to oczywiste jest, że musi ponieść konsekwencję, choć oczywiście jak zostało wspomniane, źle prowadzona księgowość może być odbiciem problemów firmy, która jest po prostu źle prowadzona i potem pojawiają się takie skutki.