Projekt ustawy o kryptoaktywach wymaga poprawek - dlaczego?

Projekt ustawy o kryptoaktywach, nad którymi obecnie trwają prace w Ministerstwie Finansów, nie jest idealny – przyznają sami jego autorzy. Zapewniają jednocześnie, że resort wsłuchuje się w zgłaszane uwagi. Jakie są obecne założenia tego dokumentu?

W minionym tygodniu zakończył się etap konsultacji projektu ustawy o kryptoaktywach. Konieczność przyjęcia regulacji dotyczących rynku kryptoaktywów jest podyktowana przyjęciem przez Radę oraz Parlament Unii Europejskiej rozporządzenia 2023/1114 z 31 maja 2023 r. w sprawie rynków kryptoaktywów oraz zmianą rozporządzeń (UE) nr 1093/2010 i (UE) nr 1095/2010, a także dyrektyw 2013/36/UE i (UE) 2019/1937 (Dz. Urz. UE L 150 z 09.06.2023, str. 40). Część z tych przepisów ma wejść w życie już 30 czerwca 2024 roku, natomiast całość rozporządzenia będzie obowiązywała od 30 grudnia 2024 roku. W związku z tym konieczne jest dostosowanie polskiego prawa do tychże zmian. Jakie są kluczowe założenia wspomnianego projektu?

Założenia projektu ustawy o kryptoaktywach

W wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów, pośród najważniejszych rozwiązań przewidzianych w projekcie ustawy o kryptoaktywach zostały wymienione m.in. poniższe rozwiązania.

1. Wyznaczenie KNF jako organu właściwego w zakresie stosowania rozporządzenia 2023/1114 i wprowadzenie narzędzi służących skutecznemu wykonywaniu przez KNF nadzoru i realizacji postanowień przedmiotowego rozporządzenia.
2. W przypadku naruszenia przepisów rozporządzenia 2023/1114, aktów delegowanych lub wykonawczych, przyznanie KNF środków nadzorczych służących przeciwdziałaniu naruszeniom, których mogą dopuścić się podmioty nadzorowane.
3. Wprowadzenie możliwości nakładania sankcji przez KNF na oferujących, emitentów lub osoby ubiegające się o dopuszczenie kryptoaktywów, a także wprowadzenie kompetencji nadzorczych KNF w zakresie m.in. możliwości nałożenia kary pieniężnej na osoby zawodowo pośredniczące w zawieraniu transakcji związanych z kryptoaktywami lub realizujące takie transakcje. Przewiduje się również wyposażenie KNF w środki sankcyjne adresowane do dostawców usług w zakresie kryptoaktywów.
4. Określenie obowiązków emitentów tokenów powiązanych z kryptoaktywami i tokenów powiązanych z e-pieniądzem oraz dostawców usług w zakresie kryptoaktywów, w tym zobowiązanie emitentów do przekazywania KNF informacji dotyczących ich działalności, które podlegają ocenie nadzorcy.
5. Wprowadzenie odpowiedzialności karnej podmiotów nadzorowanych. Surowość środków penalnych ma być uzależniona od stopnia przewinienia i pozostawać w ścisłym związku z rodzajem czynu poddanego kryminalizacji. Rozwiązanie ma na celu zapewnienie bezpieczeństwa obrotu, w tym przede wszystkim konsumentów, ochronę państwa i inwestorów.
6. Ustalenie zakresu i zasad zachowania tajemnicy zawodowej obejmującej informacje uzyskane w związku ze świadczeniem usług w zakresie kryptoaktywów. Projektowane rozwiązanie przewiduje stworzenie katalogu sytuacji, w których ujawnienie informacji nie stanowi niedochowania tajemnicy zawodowej. Zostaną określone także podmioty, wobec których ujawnienie ww. informacji nie będzie naruszeniem.
7. Wprowadzenie możliwości składania oświadczeń woli w formie elektronicznej w odniesieniu do usług dotyczących kryptoaktywów lub ich oferty publicznej. Przewiduje się nadanie tak złożonemu oświadczeniu woli mocy równej oświadczeniu złożonemu w formie pisemnej zastrzeżonej pod rygorem nieważności.

Jakie szczegółowe uprawnienia zyska KNF w kontekście nadzoru nad rynkiem kryptoaktywów?

Komisja Nadzoru Finansowego ma być uprawniona m.in. do:

1. zobowiązania dowolnej osoby do przedstawienia informacji i dokumentów, które mogą być istotne dla wykonywania spoczywających na nim obowiązków;
2. zawieszenia świadczenia usług przez dostawcę usług w zakresie kryptoaktywów lub do zobowiązania dostawcy usług w zakresie kryptoaktywów do zawieszenia świadczenia tych usług na okres nie dłuższy niż 30 kolejnych dni roboczych, jeżeli wystąpią uzasadnione powody, aby podejrzewać, że doszło do naruszenia rozporządzenia;
3. zakazania świadczenia usług w zakresie kryptoaktywów, w przypadku stwierdzenia, że doszło do naruszenia rozporządzenia;
4. ujawnienia lub zobowiązania dostawcy usług w zakresie kryptoaktywów do ujawnienia wszystkich istotnych informacji, które mogą mieć wpływ na świadczenie usług w zakresie kryptoaktywów, aby zapewnić ochronę interesów klientów, w szczególności posiadaczy detalicznych lub zapewnić sprawne działanie rynku;
5. podania do publicznej wiadomości faktu, że dostawca usług w zakresie kryptoaktywów nie spełnia swoich obowiązków;
6. zawieszenia świadczenia usług przez dostawcę usług w zakresie kryptoaktywów lub do zobowiązania dostawcy usług w zakresie kryptoaktywów do zawieszenia świadczenia tych usług, jeżeli dostawca znajduje się w takiej sytuacji, że świadczenie usług w zakresie kryptoaktywów byłoby szkodliwe dla interesów klientów, w szczególności posiadaczy detalicznych;
7. nałożenia obowiązku przeniesienia istniejących umów do innego dostawcy usług w zakresie kryptoaktywów w przypadkach cofnięcia zezwolenia na prowadzenie działalności w charakterze dostawcy usług w zakresie kryptoaktywów.

Opinie o projekcie ustawy o kryptoaktywach

Chociaż rynek kryptoaktywów nie ma w tej chwili znaczącego udziału w sektorze finansowym i nie stanowi zagrożenia dla zachwiania stabilności finansowej w Polsce, to jednak z roku na rok zyskuje na wielkości jego dzienny wolumen obrotu. Warto mieć na uwadze, że opiniowany projekt tworzy po raz pierwszy ramy prawne funkcjonowania rynku kryptoaktywów w Polsce, jednak jego analiza dowodzi – jak stwierdza wicedyrektor Biura Analiz Sejmowych dr Przemysław Sobolewski w opinii projektu z 15 marca br. – że jest w nim „niewiele przepisów dotyczących ogólnych zasad prowadzenia działalności w obszarze kryptoaktywów, rozbudowane są natomiast przepisy dotyczące uzyskiwania zezwoleń, nadzoru i nakładania kar. Mimo, że opiniowany akt prawy nazwany został ustawą o kryptoaktywach, analiza jego treści wskazuje, że jest to akt prawny o nadzorze nad rynkiem”. Ekspert zwraca również uwagę, że „projekt nie określa zasad funkcjonowania rynku, w szczególności relacji między emitentami tokenów, a ich nabywcami, a jedynie sposób sprawowania nadzoru. (…) W opiniowanym projekcie brak jest w szczególności przepisów wspierających rozwój rynku, m.in. w zakresie dostępu do rachunków bankowych czy uregulowania wątpliwości cywilnoprawnych dotyczących obrotu kryptoaktywami.”

Wprowadzenie przepisów regulujących omawiane instrumenty finansowe ma wpłynąć na zwiększenie bezpieczeństwa inwestorów, a rozszerzenie kompetencji nadzorczych KNF ma ograniczyć ryzyko nadużyć oraz przestępstw finansowych. W przestrzeni publicznej jednak również słychać głosy przeciwników planowanych rozwiązań, zarzucających im m.in. ograniczanie podstawowych praw konstytucyjnych na czele z prawem własności, kwestionujących możliwości wywiązania się przez KNF w terminie z nowych obowiązków w sposób niezakłócający funkcjonowania rynku czy podważających adekwatność przewidzianych w projekcie wysokich kar i groźby ich zastosowania przez KNF pod kątem ich negatywnego wpływu na rozwój rynku.

Urszula Miziołowska, naczelnik wydziału Systemu Płatniczego w Departamencie Rozwoju Rynku Finansowego Ministerstwa Finansów oraz współautorka omawianych regulacji przyznała w ubiegłym tygodniu na łamach magazynu „Rzecz o prawie”, że projekt ustawy o kryptoaktywach nie jest idealny. Zapewniła równocześnie, że konsultacje trwają, a resort wsłuchuje się w zgłaszane uwagi.

Kiedy ustawa o kryptoaktywach wejdzie w życie?

Zgodnie z informacjami zawartymi w wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów, zakładany termin przyjęcia projektu to II kwartał 2024 roku. Art. 111 ust. 1 projektu zakłada precyzyjnie, że nowe przepisy mają wejść w życie 30 czerwca 2024 r., jednak zważywszy na postęp prac legislacyjnych i obszerność planowanych regulacji istnieje ryzyko niedotrzymania tego terminu.

redakcja: Honorata Zakrzewska-Krzyś

Potrzebujesz wsparcia w zakresie finansowo-księgowym? Sprawdź >> outsourcing finansowo-księgowy Grant Thornton << 

Natalia Kołacińska

Specjalista ds. księgowości, Outsourcing Grant Thornton