W wydanej 23 października br. uchwale sędziowie NSA uznali, że odebranie statusu czynnego podatnika VAT nie wymaga formy decyzji podatkowej i może się odbyć bez poinformowania samego podatnika.
Zgodnie z uchwałą NSA (sygn. akt I FPS 3/23) wykreślenie z rejestru czynnych podatników podatku VAT stanowi czynność faktyczną (nie jest to orzeczenie) o charakterze materialno-technicznym i nie wymaga wydawania decyzji podatkowej ani informowania podatnika.
Sprawa dotyczyła spółki, której szef Krajowej Administracji Skarbowej (KAS) zablokował konto. Blokadę nałożył najpierw na trzy dni, a następnie przedłużył ją na trzy miesiące. Organ podejrzewał, że spółka dokonuje wyłudzeń skarbowych, do czego wykorzystuje konto bankowe. Następnie szef KAS poinformował o blokadzie naczelnika urzędu skarbowego, a ten wykreślił spółkę z rejestru podatników VAT. Powołał się na art. 96 ust. 9 pkt 5 ustawy o VAT, z którego wynika, że naczelnik urzędu skarbowego wykreśla z urzędu podatnika z rejestru jako podatnika VAT i nie musi go o tym zawiadamiać, jeżeli organ posiada informacje, że podatnik wykorzystuje konto do celów mających związek z wyłudzeniami skarbowymi. Z drugiej strony część sądów uważała, że naczelnik ma obowiązek zawiadomić podatnika o wykreśleniu, wydając decyzję w tej sprawie.
Sądy orzekały trojako o możliwościach wykreślania z rejestru VAT
Pierwszy z wyroków wskazywał na to, że wykreślenie jest czynnością materialno-techniczną. Ta linia orzecznicza dominuje w orzecznictwie (wyrok NSA m.in. z 21 października 2022 r., sygn. akt I FSK 936/20 i z 3 czerwca 2022 r., sygn. akt I FSK 299/22). Zgodnie z argumentacją, wykreślenie następuje po przeprowadzeniu czynności sprawdzających, a więc nie ma tu odrębnego postępowania podatkowego, czy dowodowego. Mamy tu do czynienia z pewnego rodzaju automatyzmem, tj. najpierw organ blokuje rachunek, a w rezultacie kolejny organ wykreśla podatnika z rejestru. Oznacza to, że wykreślenie jest jedynie czynnością materialno-techniczną. Dodatkowo ma to także związek z art. 96 ust. 9 pkt 5 ustawy o VAT, który stanowi, że wykreślenie podatnika następuje bez konieczności zawiadamiania o tym fakcie.
Druga linia orzecznictwa wskazuje, że organ jest zobowiązany do wydania decyzji w sprawie wykreślenia z rejestru podatnika VAT (tak orzekał np. WSA w Warszawie w prawomocnych wyrokach z 12 czerwca 2019 r., sygn. akt III SA/Wa 2765/18 oraz z 26 września 2019 r., sygn. akt III SA/Wa 314/19). Sądy argumentują to tym, że nie jest to tylko czynność materialno-techniczna, ponieważ konsekwencje wykreślenia podmiotu z rejestru podatników VAT nie są czysto techniczne, ale wpływają na prawa i obowiązki podatnika, czyli m.in. na możliwość odliczania podatku naliczonego i to zarówno przez podatnika (który ma być wykreślony), jak i jego kontrahentów. Zgodnie z tym podejściem wykreślenie wymaga wydania decyzji przez organ oraz dostarczenia jej podatnikowi.
Zgodnie z trzecią linią orzecznictwa, wyrejestrowanie jest czynnością materialno-techniczną, ale i tak organ musi zawiadomić podatnika o wykreśleniu (tak orzekł np. NSA w wyroku z 2 listopada 2022 r., sygn. akt I FSK 1544/19).
Rozstrzygająca uchwała NSA – wykreślenie z rejestru VAT bez decyzji i informacji
23 października br. siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego wydało decyzję w odniesieniu do pytania dotyczącego tego, czy wykreślenie podatnika z rejestru podatników czynnych podatku VAT (w trybie art. 96 ust. 9 pkt 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług) może nastąpić poprzez dokonanie czynności materialno-technicznej, czy też wymaga formy decyzji podatkowej.
NSA w uchwale wskazał, że „Wykreślenie podatnika z rejestru podatników czynnych podatku od towarów i usług w trybie art. 96 ust. 9 pkt 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2018 r., poz. 2174 ze zm.) następuje poprzez dokonanie czynności materialno-technicznej”. Oznacza to, że poszerzony skład sądu kasacyjnego opowiedział się za pierwszą, dominującą linią orzeczniczą.
W argumentacji sędziowie wskazali art. 207 ordynacji podatkowej. Wynika z niego, że „organ podatkowy orzeka w sprawie w drodze decyzji, chyba że przepisy niniejszej ustawy stanowią inaczej. Decyzja rozstrzyga sprawę co do jej istoty albo w inny sposób kończy postępowanie w danej instancji”. W przepisie tym chodzi o sprawę podatkową.
Oznacza to, że w przypadku wykreślenia podatników VAT na podstawie art. 96 ust. 9 pkt 5 ustawy o VAT:
- zgodnie z art. 207 nie mamy do czynienia ze sprawą podatkową,
- zgodnie z przepisami ustawy o VAT nie ma podstaw do wydania decyzji o wykreśleniu podatnika z rejestru czynnych podatników VAT.
Podatnik ma prawo zaskarżyć wykreślenie z rejestru VAT
NSA wskazał, że podatnik ma możliwość zaskarżenia wykreślenia z rejestru do sądu na podstawie art. 3 par. 2 pkt 4 prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Czynność wykreślenia podlega więc kontroli przez sądy. Oznacza to, że w sytuacji zaskarżenia czynności organ powinien wskazać, na czym oparł swoje ustalenia, a więc przedstawić materiał dowodowy, na podstawie którego dokonał wykreślenia podatnika z rejestru czynnych podatników VAT. Na podstawie tego sąd mógłby zbadać, czy wystąpiły okoliczności pozwalające na wykreślenie.
Potrzebujesz wsparcia w zakresie finansowo-księgowym? Sprawdź >> outsourcing finansowo-księgowy Grant Thornton <<
